فضیلت‌مداری اخلاق در اندیشهٔ افلاطون و ملاصدرا

نوع مقاله : Original Article

نویسنده

کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران (نویسنده مسئول).

چکیده

فضیلت اخلاقی مفهومی است که ریشه در فلسفهٔ یونان باستان دارد و به ویژگی‌ها یا عادت‌هایی اشاره دارد که به‌مثابهٔ رفتارهای خوب و اخلاقی تلقی می‌شوند. فلاسفهٔ یونانی، مانند سقراط، افلاطون و ارسطو به‌طور گسترده، دربارهٔ فضیلت اخلاقی بحث کرده‌اند. ارسطو فضیلت را به‌مثابهٔ «میانه‌ای طلایی» بین دو رذیلت تعریف می‌کند؛ ـ برای مثال شجاعت حدوسط بی‌احتیاطی و ترسویی است ـ. افلاطون نفس را مرکب از سه جزء عقلانی، غضبی و شهوی می‌داند و بر این باور است که فقط جزء عقلانی بسیط و فناناپذیراست و دو جزء دیگر هنگامی که نفس به بدن تعلق می‌گیرد، به آن اضافه می‌شوند؛ پس مادی و فناپذیرند. ملاصدرا نفس را دارای قوا می‌داند که این قوا درجات و مقامات نفس هستند و نفس به دلیل بساطت ذاتی، همهٔ آنها را در بر می‌گیرد. هردو فضایل اصلی نفس را همان فضایل چهارگانهٔ حکمت، شجاعت، خویشتن‌داری و عدالت می‌دانند. این مقاله با روش توصیفی ـ تطبیقی به بررسی و مقایسۀ دیدگاه‌های افلاطون و ملاصدرا دربارۀ فضیلت و ملکات، و نقش آنها در سعادت انسان می‌پردازد و نشان می‌دهد هر دو فیلسوف اول اینکه، نفس را دارای اجزا یا قوا می‌دانند و فضایل اصلی نفس را حکمت، شجاعت، خویشتن‌داری و عدالت برمی‌شمارند و دوم اینکه، آرای ملاصدرا در باب نفس و اخلاق، ریشه در آرای افلاطون دارد یا خیر.

کلیدواژه‌ها


Ardabili, Abdolghani. (2002). Taqrirat-e Imam Khomeini (Vol. 3, 1st ed.). Tehran: The Institute for Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works.[In Persian]
Akbari, Reza; Manafi'an, Seyyed Mohammad; Hosseini Sarai, Mojtaba; Lancelle, Philip (Ali); Shokrani, Yasin; Kayedkhordeh, Reza; Ansarian, Zohoir. (2007). Mulla Sadra as Narrated by Us (1st ed.). Tehran: Islamic Propaganda Organization. [In Persian]
Plato. (2003). Five Dialogues (Trans.: Mahmoud Sanaei, 4th ed.). Tehran: Hermes Publications. [In Persian]
Plato. (2001). The Complete Works of Plato (Trans.: Mohammad Hasan Lotfi, Vol. 2, 2nd ed.). Tehran: Khwarazmi Publications. [In Persian]
Pinkaof, Edmund. (2003). From Problem-Centric to Virtue-Oriented Ethics (With a preface by Dr. Legenhausen, Translation and Annotations by Seyyed Hamidreza Hasani & Mehdi Alipour, 1st ed.). Qom: Daftar-e Nashr-e Ma'aref. [In Persian]
Khazaee, Zahra. (2010). Virtue Ethics (1st ed.). Tehran: Hekmat Publications. [In Persian]
Khazaee, Zahra. (2001). Virtue-Oriented Ethics. Nameh-ye Mofid, (1), pp. 41-64. [In Persian]
Rahmani, Gholamreza. (2010). The Philosophy of Plato (1st ed.). Qom: Bustan-e Ketab. [In Persian]
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin. (1410 AH). Al-Hikmah al-Muta'aliyah fi al-Asfar al-Aqleeyah al-Arba'ah (Vols. 3, 4 & 9, 4th ed.). Beirut: Dar Ihya' al-Turath al-Arabi. [In Arabic]
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin. (2000). Tafsir al-Qur'an al-Karim (Edited by Mohammad Khajavi, Vol. 6, 3rd ed.). Qom: Bidar Publications. [In Arabic]
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin. (1981). Asrar al-Ayat (Introduction and Edited by Mohammad Khajavi). Tehran: Islamic Association of Wisdom and Philosophy of Iran Publications. [In Arabic]
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin. (2004). Sharh Usul al-Kafi (Edited by Mohammad Khajavi, Vol. 1, 2nd ed.). Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies. [In Arabic]
Copleston, Frederick. (1996). A History of Philosophy (Trans.: Seyyed Jalal al-Din Mojtabavi, Vol. 1, 3rd ed.). Tehran: Soroush Publications. [In Persian]
Kern Feibleman, James. (1996). An Introduction to Western Philosophy (Trans.: Mohammad Baqaei (Makan), 1st ed.). Tehran: Hekmat Publications. [In Persian]
Gomperz, Theodor. (1996). Greek Thinkers (Trans.: Mohammad Hasan Lotfi, Vol. 2, 1st ed.). Tehran: Khwarazmi Publications. [In Persian]
Lavin, T.Z. (2005). From Socrates to Sartre (Trans.: Parviz Babaei, 1st ed.). Tehran: Negah Publications. [In Arabic]
Mojtabavi, Seyyed Jalal al-Din. (2000). Islamic Ethics (Vol. 1, 5th ed.). Tehran: Hekmat Publications. [In Persian]
Mohammadi Rey Shahri, Mohammad. (2000). Mizan al-Hikmah (Trans.: Hamidreza Sheikhi, Vol. 3, 2nd ed.). Qom: Dar al-Hadith. [In Arabic]
Mesbah, Mojtaba. (2007). Philosophy of Ethics (14th ed.). Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute. [In Persian]
Naraqi, Mulla Ahmad. (1998). Me'raj al-Sa'adah (With correction, annotation, and editing by Mulla Ahmad Naraqi, 5th ed.). Qom: Hejrat.[In Arabic]
Holmes, Robert L. (2006). Basic Moral Philosophy (Trans.: Masoud Alinia, 1st ed.). Tehran: Qoqnoos Publications. [In Persian][1]