تحلیل انتقادی اندیشه جبر و تفویض با تأکید بر دعاهای صحیفه سجادیه

نوع مقاله : Original Article

نویسنده

دانشجوی دکتری، رشته فلسفه اسلامی، دانشگاه باقرالعلوم (علیه السلام). ‏

چکیده

    مسألة جبر و اختیار و نقش انسان در خلق اعمال یکی از قدیمی­ترین مسائل اعتقادی است که در مواجه با آن سه رویکرد کلامی جبر، تفویض و أمر بین الأمرین مطرح شده است؛ متکلمان امامیه به تبعیت از پیشوایان دینی رویکرد سوم را پذیرفته و برای اثبات و تبیین آن از ادلة عقلی و نقلی متعددی بهره جسته و به نقد دو رویکرد دیگر   پرداختنه­اند. هر چند پیرامون بررسی انتقادی اندیشة جبر و تفویض کتاب­ و مقالات مختلفی تحریر شده است، ولی آنچه این پژوهش را متمایز می­سازد بررسی انتقادی آنها با بررسی تحلیلی دعاهای صحیفة سجادیة است که به نوبة خود از نوآوری در حوزة مباحث اعتقادی برخوردار است. در فرجام این تحقیق معلوم می­گردد که اختیار و اراده از ویژگی­های مهم انسان است که در طول اراده و قدرت پروردگار قرار دارد و انسان با بهره گرفتن از آن فاعل مباشر فعل به شمار می­رود. در این پژوهش، از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شده و داده‌ها با اتکا به منابع کتابخانه‌ای و اسنادی گردآوری و بررسی شده‌ا

کلیدواژه‌ها


  1. * Holy Quran. Sahifa Sajjadiyya.

    1. Ibn Faris, Ahmad. (1404 AH). Mu'jam Maqayis al-Lughah. Qom: Maktab al-I'lam al-Islami.[In Arabic]
    2. Azhari, Muhammad ibn Ahmad. (1421 AH). Tahzib al-Lughah. Beirut: Dar Ihya al-Turath al-Arabi. [In Arabic]
    3. Ansarian, Hossein. (1388 SH). Tarjumeh Sahifa Sajjadiyya. Qom: Dar al-'Irfan. [In Arabic]
    4. Javadi Amoli, Abdullah; Shafieyan, Mohammad Hasan. (1380 SH). Ali ibn Musa al-Reza va al-Falsafa al-Ilahiyyah (2nd ed.). Qom: Isra Publications. [In Arabic]
    5. Javadi Amoli, Abdullah. (1388 SH). Tafsir Tasnim (Vol. 4). Qom: Isra Publications. [In Arabic]
    6. Fakhr al-Razi, Muhammad ibn Umar. (1411 AH). Al-Muhassal. (1st ed.). Cairo: Maktabat Dar al-Turath. [In Arabic]
    7. Feyz al-Islam, Ali Naqi. (1376 SH). Tarjumeh Sahifa Sajjadiyya. Tehran: Nashr Faqih. [In Arabic]
    8. Ayati, Abdol Mohammad. (1375 SH). Tarjumeh Sahifa Sajjadiyya (2nd ed.). Tehran: Soroush. [In Persian]
    9. Ibn Shu'ba Harrani, Hasan ibn Ali. (1363 SH). Tuhf al-Uqul 'an Al al-Rasul. Qom: Jami'a Mudarrisin. [In Arabic]
    10. Helli, Hasan ibn Yusuf. (1413 AH). Kashf al-Murad fi Sharh Tajrid al-I'tiqad (4th ed.). Qom: Nashr Islami. [In Arabic]
    11. Helli, Hasan ibn Yusuf. (1418 AH). Istiqsa' al-Nazar fi al-Qada' wa al-Qadar. Mashhad: Dar al-Inba' al-Ghayb. [In Arabic]
    12. Razi, Fakhr al-Din. (1420 AH). Tafsir Mafatih al-Ghayb (3rd ed.). Beirut: Dar Ihya al-Turath al-Arabi. [In Arabic]
    13. Subhani, Ja'far. (1379 SH). Buhuth fi al-Milal wa al-Nihal (Vol. 1). Qom: Mu'assasah Imam Sadiq (AS). [In Arabic]
    14. Saduq, Muhammad ibn Ali. (1398 AH). Al-Tawhid. Qom: Mu'assasah Nashr Islami. [In Arabic]
    15. Tusi, Khwaja Nasir al-Din. (1407 AH). Tajrid al-I'tiqad. Qom: Daftar Tablighat Islami. [In Arabic]
    16. Lahiji, Fayyaz. (1383 SH). Gowhar Morad. Tehran: Nashr Sayeh. [In Arabic]
    17. Tabatabai, Muhammad Husayn. (1417 AH). Al-Mizan fi Tafsir al-Quran (Vol. 13). Qom: Nashr Islami. [In Arabic]
    18. Fayyumi, Ahmad ibn Muhammad. (1414 AH). Al-Misbah al-Munir fi Gharib al-Sharh al-Kabir (2nd ed.). Qom: Mu'assasah Dar al-Hijrah.
    19. Qadi Sa'id Qomi. (1415 AH). Sharh Tawhid Saduq. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance. [In Persian]
    20. Madani Shirazi, Sayyid Ali Khan ibn Ahmad. (1435 AH). Riyad al-Salikin fi Sharh Sahifa Sayyid al-Sajidin. (Vols. 3, 5, 7). Qom: Daftar Intisharat Islami. [In Arabic]
    21. Motahari, Morteza. (1381 SH). Majmu'a Asar (Vols. 1, 15). Qom: Sadra.[In Persian]