انسان کامل در اندیشۀ ملاصدرا

نوع مقاله : Original Article

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد فلسفه، دانشگاه قم، قم، ایران (نویسنده مسئول).‏

2 محقق رسمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران.‏

10.22081/jti.2025.71777.1073

چکیده

 
مسئلهٔ کمال انسان مسئله‌ای فراگیر است که ذهن متفکران مکاتب گوناگون، از جمله ملاصدرا را به خود مشغول کرده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و کتابخانه‌ای در پی آن است تا دیدگاه ملاصدرا در باب انسان کامل را مورد بررسی توصیفی تحلیلی قرار دهد. بررسی انجام‌شده نشان داد که انسان به طور فطری کمال‌جو است و فلسفۀ ملاصدرا بر تعلیم چگونگی پیشرفت انسان به سوی کمال تأکید دارد. از نظر ملاصدرا، انسان گل سر سبد هستی و دارای کرامتی ذاتی است؛ اما باید در مسیر کمال قرار گیرد. کمال انسان در تکامل بعد عقلانی اوست که وجه تمایز او از دیگر موجودات است. عقل انسان دو جنبۀ نظری و عملی دارد و کمال انسان در گرو تکامل هردو جنبه است.

تازه های تحقیق

* قرآن کریم

آشتیانی، سید جلال‌الدین. (1379). شرح بر زادالمسافر (چاپ اول). تهران: امیرکبیر.

ابن‌عربی. (1405ق). الفتوحات المکیه (محقق: عثمان یحیی، چاپ دوم). مصر: انتشارات الهیئة المصریه العامة للکتاب.

سجادی، سید جعفر. (1386). فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا (چاپ دوم). تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد و اسلامی.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1410ق). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (ج1، 2، 3، 8، 9، الطبعة الرابعه). بیروت: دار احیا و التراث العربی.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1383). شرح اصول کافی (مصحح: محمد خواجوی، ج1و 4). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

شیرازی، صدرالمتألهین. (بی‌تا). شرح الهدایة الأثیریه (مصحح: محمدمصطفی فولادکار). بیروت:
مؤسسة التاریخ العربی.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1362). مجموعه رسائل فلسفی، رسالۀ شواهد (مصحح: جلال‌الدین آشتیانی، با مقدمۀ حسین نصر، چاپ دوم). قم:دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1388). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه (با حواشی حاج ملاهادی سبزواری، مقدمه و تعلیق و مصحح: سیدجلال‌الدین آشتیانی، چاپ پنجم). قم: مؤسسۀ بوستان کتاب.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1377). مظاهرالإلهیه (مصحح: سیدجلال‌الدین آشتیانی). قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1363). مفاتیح‌الغیب (تلخیص: علی نوری، مقدمه‌نویس و مصحح: محمد خواجوی، چاپ اول). تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1384). مفاتیح‌الغیب (مترجم: محمد خواجوی، چاپ اول). تهران: انتشارات مولی.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1380). المبدأ و المعاد (مصحح: سیدجلال‌الدین آشتیانی، طبعة الثالثه). قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1419ق). تفسیر القرآن الکریم (محقق: محمدجعفر شمس­الدین، ج1، الطبعة الثانیة). بیروت: دارالتعاریف المطبوعات.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1381). کسر اصنام الجاهلیه (مصحح و محقق: محسن جهانگیری، به اشراف محمد خامنه­ای، چاپ اول) تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

شیرازی، صدرالمتألهین. (1362). تفسیر آیهٔ مبارکهٔ نور (مترجم: محمد خواجوی، چاپ اول). تهران: انتشارات مولی.

طباطبایی، محمدحسین. (1394). المیزان فی تفسیر القرآن (ج6، چاپ دوم). تهران: دار الکتب الاسلامیه.

کبیری، یحیی. (1384). انسان‌شناسی (انسان کامل) در مکتب فلسفی و عرفانی صائن‌الدین ابن‌ترکه (چاپ اول). قم: مطبوعات دینی.

لاهیجی، شمس‌الدین محمد. (1371). مفاتیح‌الاعجاز، شرح گلشن راز (با مقدمۀ محمدرضا برزگر، چاپ اول. تهران: انتشارات زوار.

مصباح یزدی، محمدتقی؛ سبحانی، کریم. (1380). به سوی خودسازی (‌چاپ اول). قم: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

مصباح یزدی، محمدتقی. (1381). فلسفه ‌اخلاق (محقق: احمدحسین شریفی). تهران: نشربین‌الملل.

مصلح، جواد. (1352). علم‌النفس یا روان‌شناسی ملاصدرا (ج1). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مطهری، مرتضی. (1381). انسان کامل (چاپ بیست و هفتم). تهران: انتشارات صدرا.

واعظی، احمد. (1377). انسان از دیدگاه اسلام (چاپ اول). تهران: انتشارات سازمان و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت.

یوسف‌پور، محمدکاظم. (1380). نقد صوفی (چاپ اول). تهران: انتشارات روزنه.

 

کلیدواژه‌ها

مراجع

* Holy Quran
Ashtiani, Seyed Jalal al-Din. (2000). (Commentary on Zad al-Musafir) (1st ed.). Tehran: Amirkabir.
Ibn Arabi. (1985 AH). Al-Futuhāt al-Makkiyya (The Meccan Illuminations) (Edited by Osman Yahia, 2nd ed.). Egypt: Egyptian General Book Organization (Al-Hay'a al-Misriyya al-Amma lil-Kitāb).
Sajjadi, Seyed Ja'far. (2007). (Dictionary of Mulla Sadra's Philosophical Terms) (2nd ed.). Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance Publications.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (1989 AH). Al-Hikmat al-Muta'aliyah fi al-Asfar al-Aqliyyah al-Arba'ah (The Transcendent Wisdom in the Four Intellectual Journeys) (Vol. 1, 2, 3, 8, 9, 4th ed.). Beirut: Dar Ihya al-Turath al-Arabi.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (2004). Sharh Usul al-Kafi (Commentary on Usul al-Kafi) (Edited by Mohammad Khajavi, Vol. 1 & 4). Tehran: Research Institute of Human Sciences and Cultural Studies.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (n.d.). Sharh al-Hidāyah al-Athīriyyah (Commentary on Al-Hidāyah al-Athīriyyah) (Edited by Mohammad Mustafa Fooladkar). Beirut: Mu'assasat al-Tarikh al-Arabi.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (1983). (Collection of Philosophical Treatises, Treatise of Witnesses) (Edited by Jalal al-Din Ashtiani, with an introduction by Hossein Nasr, 2nd ed.). Qom: Islamic Propagation Office of Qom Seminary.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (2009). Al-Shawāhid al-Rubūbiyyah fi al-Manāhij al-Sulūkiyyah (Divine Witnesses in Behavioral Methods) (With annotations by Hajj Mulla Hadi Sabzevari, introduction, commentary, and edited by Seyed Jalal al-Din Ashtiani, 5th ed.). Qom: Bustan-e Ketab Institute.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (1998). Mazahir al-Ilahiyyah (Divine Manifestations) (Edited by Seyed Jalal al-Din Ashtiani). Qom: Publications Center of the Islamic Propagation Office.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (2005). Mafatih al-Ghayb (Keys to the Unseen) (Translated by Mohammad Khajavi, 1st ed.). Tehran: Mawla Publications.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (2001). Al-Mabda' wa al-Ma'ad (The Origin and the Return) (Edited by Seyed Jalal al-Din Ashtiani, 3rd ed.). Qom: Publications Center of the Islamic Propagation Office.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (1998 AH). Tafsir al-Qur'an al-Karim (Exegesis of the Holy Quran) (Edited by Mohammad Ja'far Shams al-Din, Vol. 1, 2nd ed.). Beirut: Dar al-Ta'arif lil-Matbu'at.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (2002). Kasr Asnām al-Jahiliyyah (Shattering the Idols of Ignorance) (Edited and Researched by Mohsen Jahangiri, under the supervision of Mohammad Khamenei, 1st ed.). Tehran: Sadra Islamic Wisdom Foundation Publications.
Shirazi, Sadr al-Muta'allihin (Mulla Sadra). (1983). Tafsir Ayat-e Mubarakeh-ye Noor (Exegesis of the Blessed Verse of Light) (Translated by Mohammad Khajavi, 1st ed.). Tehran: Mawla Publications.
Tabataba'i, Mohammad Hossein. (2015). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an (The Balance in the Exegesis of the Quran) (Vol. 6, 2nd ed.). Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah.
Kabiri, Yahya. (2005). (Anthropology (Perfect Human being) in the Philosophical and Mystical School of Sa'in al-Din Ibn Turkah) (1st ed.). Qom: Matboo'at-e Dini.
Lahiji, Shams al-Din Mohammad. (1992). Mafatih al-I'jaz, Sharh Golshan-e Raz (Keys to Miracles, Commentary on Golshan-e Raz) (With an introduction by Mohammad Reza Barzegar, 1st ed.). Tehran: Zavvar Publications.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi; Sobhani, Karim. (2001). Be Sooye Khod Sazi (Towards Self-Building) (1st ed.). Qom: Imam Khomeini Education and Research Institute Publications.
Mesbah Yazdi, Mohammad Taqi. (2002). (Philosophy of Ethics) (Edited by Ahmad Hossein Sharifi). Tehran: Nashr-e Bayn al-Milal.
Mosleh, Javad. (1973). 'Ilm al-Nafs ya Ravanshenasi-ye Mulla Sadra (Psychology of Mulla Sadra) (Vol. 1). Tehran: University of Tehran Publications.
Motahari, Morteza. (2002). (The Perfect Human being) (27th ed.). Tehran: Sadra Publications.
Va'ezi, Ahmad. (1998). (Human being from an Islamic Perspective) (1st ed.). Tehran: Organization for Research and Compilation of University Human Sciences Books (SAMT).
Yousefpour, Mohammad Kazem. (2001). (Critique of Sufism) (1st ed.). Tehran: Rowzaneh Publications.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار